Güvenli ve Sürdürülebilir Okul Yolculukları için Okul Sokakları

Okullar, giriş-çıkış saatlerinde trafiği besleyen önemli kaynaklardan biri konumdadır. Ebeveynlerin çocuklarını araçla okul girişine bırakma eğilimi, güvensiz yol koşullarına, hava ve gürültü kirliliğine ve çocuklarda fiziksel aktivite eksikliğine yol açmaktadır. Bu soruna çözüm olarak, okul çevresindeki sokaklarda motorlu araç girişini kısıtlayan “okul sokakları” uygulaması öne çıkmaktadır. Uygulama, yol güvenliğini artırmakta ve sürdürülebilir ulaşım alışkanlıklarını teşvik etmektedir. 2010’lardan bu yana AB ülkelerinde (Avusturya, Belçika, Fransa, Almanya, İtalya) yaygınlaşan uygulama, COVID-19 pandemisi sonrasında hız kazanmıştır.

Yıllar içerisinde okul yolculukları değişti..

Günümüzde çocukların okula ulaşım şekli, 20–30 yıl öncesine göre önemli ölçüde değişmiştir. Eskiden çocuklar genellikle yürüyerek, bisikletle ya da toplu taşımayla okula giderken, bugün özel araç kullanımı baskın hale gelmiştir. Bu değişimde şehirlerin yayılması, tek işlevli yerleşim alanlarının artması, ebeveynlerin esneklik ve güvenlik kaygıları etkili olmuştur. Sonuç olarak, okulların çevresinde yoğun trafik yaşanmakta; bu durum hem öğrenciler için güvensiz koşullar yaratmakta hem de toplumsal yaşamı olumsuz etkilemektedir. Ayrıca özel araçla yapılan okul yolculukları hava ve gürültü kirliliğini artırmakta, çocukların fiziksel aktivite düzeyini düşürmekte ve sürdürülebilir ulaşım alışkanlıklarının gelişmesini engellemektedir.

Okul Sokaklar Nedir?

Okul sokakları, okul çevresindeki yolların giriş ve çıkış saatlerinde, kısa süreliğine motorlu araçlara kapatılmasıyla oluşturulan araçsız alanlardır. Bu süre zarfında yalnızca yaya, bisiklet ve scooter gibi aktif ulaşım türlerine izin verilir. Bölge sakinleri ve işletmeler için istisnalar tanınabilmektedir. Uygulama, bariyerler, kamera denetimi veya görevli personel aracılığıyla sağlanır; bazen de belirlenmiş araç bırakma noktaları ve okul otobüslerine özel alanlarla desteklenir.

Avrupa’da Ortaya Çıkışı ve Yaygınlaşması: İlk uygulama 1989’da İtalya’nın Bolzano kentinde görülmüştür. 2010’lardan itibaren AB destekli projelerle (STARS, Metamorphosis vb.) diğer şehirlere yayılmış, özellikle COVID-19 sonrası sosyal mesafe ihtiyacıyla büyük bir ivme kazanmıştır. 2019’da yaklaşık 200 olan okul sokaklarının sayısı, 2021’de 15 ülkedeki 150 şehirde 1.200’e ulaşmıştır.

Öne Çıkan Uygulama Örnekleri:

• Gent, Belçika (2012): İtalya dışındaki ilk şehirlerden biri. Uygulama kısa sürede yayılmış, 2018’de ülke çapında yasal düzenlemeler ve kampanyalarla desteklenerek 170’in üzerinde okul sokağına ulaşılmıştır.

• Viyana, Avusturya (2018): Pilot projede bariyerli ve bariyersiz modeller denenmiş, bariyerli model daha etkili bulunmuştur. Bugün 10 okul sokağı kalıcı kamusal alanlara dönüştürülmüştür.

• Paris, Fransa (2019): Hava kalitesini iyileştirmek için başlatılan program kısa sürede 210’dan fazla okul sokağına ulaşmıştır. Çoğu kalıcı hale getirilmiş, yeşil alan ve ağaçlarla desteklenmiş, özellikle dezavantajlı bölgelerde uygulanması şart koşulmuştur.

• Baden-Württemberg, Almanya (2021): Kent merkezlerini canlandırma programının parçası olarak okul sokakları, sosyal etkileşim alanlarıyla birlikte hayata geçirilmiştir.

Okul Sokağı uygulamasının ne gibi faydaları olabilir?

1. Trafik azalması: Motorlu araç trafiği okul çevresinde belirgin şekilde düşmekte ve komşu sokaklarda da olumlu etkiler gözlemlenmektedir.

2. Aktif ulaşım artışı: Çocukların yürüyerek, bisikletle veya scooter ile okula gitme oranı yükselmekte, fiziksel aktivite seviyeleri artmaktadır.

3. Hava ve gürültü kirliliğinin azalması: Uygulamalar, daha temiz hava koşulları ve daha düşük gürültü seviyeleriyle öğrencilerin solunum sağlığına katkı sağlamaktadır.

4. Yol güvenliği ve bağımsızlık: Çocukların trafikte kendine güven kazanmasına, bağımsız hareket etme becerilerinin gelişmesine ve sürdürülebilir ulaşım alışkanlıklarının yerleşmesine yardımcı olmaktadır.

5. Akademik performans: Hava kalitesindeki iyileşme ve fiziksel aktivite artışı, öğrencilerin okul başarısına da olumlu yansımaktadır.

Kaynak: https://urban-mobility-observatory.transport.ec.europa.eu/resources/case-studies/school-streets-safe-and-sustainable-school-trips_en